De aanpak van schulden in coronatijd: kansen en risico’s?

Half maart begon de Nederlandse economie aan een flinke duikvlucht. Onder meer de horeca, kappers en sportscholen sloten hun deuren. Wie thuis kon werken, verplaatste zijn activiteiten en een groot aantal mensen zat opeens met minder of zelfs zonder werk. Ruim een half jaar later is nog niet te overzien hoe groot de gevolgen zullen zijn. Wel is inmiddels duidelijk dat een (substantieel) deel van de huishoudens financieel flink geraakt wordt. In het veld van de schuldhulpverlening wordt rekening gehouden met een schuldengolf.De golf spoelt naar verwachting aan op het moment dat er een groot aantal wetswijzigingen van kracht wordt dat moet leiden tot een betere aanpak van de schuldenproblematiek bij natuurlijke personen. Zo krijgen gemeenten een wettelijke taak in de vroegsignalering van schulden op vaste lasten en veel ruimere bevoegdheden om informatie over debiteuren te delen (Wet gemeentelijke schuldhulpverlening). Om de werking van het systeem van beschermingsbewind te verbeteren wordt er gewerkt aan een wetsvoorstel dat gemeenten moet voorzien van adviesrecht bij een voorgenomen maatregel tot beschermingsbewind. Om de werking van de incasso te verbeteren, treedt vanaf het najaar 2020 de Herziening van het beslag- en executierecht in verschillende delen in werking. Daarnaast wordt een spoedige inwerkingtreding verwacht van de Vereenvoudiging van de beslagvrije voet en wordt er gewerkt aan het wetsvoorstel stroomlijning keten voor derdenbeslag. Met dit wetsvoorstel wordt beoogd de gegevensuitwisseling te verbeteren tussen beslagleggende partijen als derdenbeslagen en verrekeningen samenvallen.

De vraag die tegen deze achtergrond opdoemt, luidt in welke mate het Nederlandse stelsel van incasso en schuldhulpverlening, mede dankzij de wetswijzigingen, in staat zal zijn om de verwachte schuldengolf op te vangen. Zonder te impliceren dat deze vraag in deze onzekere tijd met zekerheid is te beantwoorden probeer ik in dit artikel wel om te voorzien in een doordachte analyse van kansen en risico’s. Om tot die analyse te komen schets ik om te beginnen kort hoe groot de schuldenproblematiek was op het moment dat Nederland in de intelligente lockdown ging en welke ontwikkelingen sindsdien zichtbaar waren in de financiële positie van huishoudens. Vervolgens wordt kort start-nobreakbeschrevenend-nobreak hoe het stelsel van incasso en schuldhulpverlening voor de uitbraak functioneerde en wat de voorgenomen wetswijzigingen moeten opleveren. Het artikel sluit af met een – niet uitputtende – analyse van risico’s en kansen voor de (nabije) toekomst.