Europees Hof van Justitie kiest voor brede benadering van het concept academische vrijheid

Europees Hof van Justitie kiest voor brede benadering van het concept academische vrijheid

Zaak C-66/18, Commissie/Hongarije

Arrest van 6 oktober 2020 van het Hof van Justitie (Grote Kamer), ECLI:EU:C:2020:792; conclusie van advocaat-generaal KOKOTT van 5 maart 2020, ECLI:EU:C:2020:172.

Handvest van de grondrechten van de Europese Unie – Artikel 13 – Academische vrijheid – Artikel 49 VWEU – Artikel 56 VWEU – Vrijheid van vestiging en diensten –– Vrijheid om instellingen voor onderwijs op te richten

De Grote Kamer van het Europees Hof van Justitie heeft op 6 oktober 2020 een belangrijke uitspraak gedaan over de “Lex CEU”. Met deze wet introduceerde Hongarije in 2017 enkele controversiële regels voor buitenlandse hogeronderwijsinstellingen die onderwijs wilden verstrekken in Hongarije. Hoewel de Hongaarse Regering hiermee naar eigen zeggen de kwaliteit van het Hongaarse onderwijs wenste te garanderen, werd deze wet door critici voornamelijk beschouwd als een (nieuwe) aanval op de Central European University (CEU) van George Soros, een Amerikaanse miljardair met Hongaarse roots die gekend staat als één van de voornaamste criticasters van de Hongaarse premier Orbán. In navolging van de Europese Commissie en advocaat-generaal Kokott oordeelt nu ook het Hof van Justitie dat de Lex CEU strijdig is met het internationaal en Europees recht.

In deze annotatie verduidelijken we waarom het Europees Hof de Lex CEU strijdig bevonden heeft met het internationaal en Europees recht. Hierbij becommentariëren we niet alleen de externe verantwoordelijkheid van de EU voor de verbintenissen in het kader van de General Agreement on Trade in Services (GATS), de Europese regelgeving inzake vrij verkeer van vestiging en diensten, maar ook de invulling die het Hof geeft aan het recht op academische vrijheid zoals vervat in artikel 13 van het Handvest van de grondrechten van de EU. Het Hof spreekt zich met dit arrest immers voor de eerste keer uit over deze vrijheid en verduidelijkt hierbij dat het EU-recht niet alleen de individuele vrijheid van academici beschermt, maar ook de institutionele structuur en autonomie van hogeronderwijsinstellingen. We gaan ook kort in op de bevoegdheid van het Hof om zich in het kader van een niet-nakomingsactie ex artikel 258 VWEU uit te spreken over een schending van het WTO-recht door een EU-lidstaat.

Door de brede invulling die het Hof aan de academische vrijheid toekent, zou de rechtspraak een belangrijke invloed kunnen hebben. Mede gelet op de vrij unieke situatie van de CEU is het evenwel nog maar de vraag of het arrest navolging zal kennen.

Wout De Cock is mandaatassistent Europees recht aan de VUB en tevens deeltijds praktijkassistent aan de KU Leuven.

Evelien Timbermont is doctor-assistent Sociaal recht aan de VUB en tevens gastprofessor aan de UGent.