Dit boek beschrijft het onderzoek dat is gedaan naar het bestaan van en het risico op marktfalen in de intermediaire bedrijfstak.
De intermediaire bedrijfstak op het gebied van financiële dienstverlening, speelt een belangrijke rol in de Nederlandse samenleving. Veel consumenten vertrouwen voor hun financiële beslissingen op het advies van een intermediair (tussenpersoon) en de impact van deze beslissingen op hun welzijn en welvaart is groot.
De intermediaire bedrijfstak staat, evenals andere onderdelen van de financiële sector, onder de verdenking van marktfalen. Sinds 2000 zijn veel wettelijke maatregelen genomen om de intermediaire bedrijfstak te reguleren en het risico van marktfalen te verminderen. De meest ingrijpende maatregel is de invoering, in 2006, van de Wet financiële dienstverlening (gewijzigd tot de Wet op het financieel toezicht in 2007), waarmee het intermediair onder toezicht werd geplaatst en de Autoriteit Financiële Markten (AFM), zijn intrede deed. Daarnaast staat het primaire bestaansrecht van het intermediair onder druk als gevolg van met name technologische vernieuwingen en vormen de huidige marktomstandigheden voor het intermediair een bedreiging.
Om het functioneren en de werking van de intermediaire bedrijfstak te kunnen doorgronden, wordt in dit boek hoofdzakelijk gebruikgemaakt van de nieuwe institutionele theorie en de theorie van financiële intermediatie. Daarnaast wordt het Structuur-Gedrag-Resultaat-paradigma (SGR-paradigma) gebruikt om de markt te beschrijven en oorzaken (en de mogelijke oplossingen) van marktfalen te ontdekken. Tevens bevat het boek een beschrijving van de transformatie die deze bedrijfstak doormaakt. Op basis van het onderzoek worden aanbevelingen gedaan om te komen tot betere marktwerking in de intermediaire bedrijfstak.
Fred de Jong is zelfstandig onderzoeker/adviseur op het gebied van financiële markten en verbonden aan het UvA Amsterdam Centre for Insurance Studies.
@Jongfred
Voorwoord
1 Inleiding
1.1 Maatschappelijke betekenis van het intermediaire distributiekanaal
1.2 Onderzoeksvragen
1.3 Ten geleide
2 SGR-paradigma
3 Theorieën ten aanzien van intermediaire dienstverlening
3.1 Neoklassieke theorie
3.2 Theorie van financiële intermediatie
3.3 Nieuwe institutionele theorie
3.4 Verticale integratie
3.5 Conclusie theorieën ten aanzien van intermediaire dienstverlening
4 Marktbeschrijving van de intermediaire bedrijfstak
4.1 Marktaandeel intermediaire bedrijfstak
4.2 Penetratiegraad
4.3 Afnemers
4.4 Aanbieders
4.5 Marktomvang intermediaire bedrijfstak
4.6 Activiteiten en producten
4.7 Vormen van intermediairs
4.8 Verticale integratie binnen de keten
4.9 Horizontale integratie binnen de keten
4.10 Organisatiegraad
4.11 Conclusie marktbeschrijving
5 Basismarktcondities
5.1 Bijzondere relatie intermediairs-aanbieders
5.2 Juridische positie
5.3 Regelgeving
5.4 Conclusie basismarktcondities
6 Marktstructuur
6.1 Concentratie en concurrentie
6.2 Toetredingsdrempels
6.3 Mate van productdifferentiatie
6.4 Beloningsstructuur
6.5 Technologie
6.6 Conclusie marktstructuur
7 Marktstructuur en marktfalen
7.1 Theorie marktfalen
7.2 Conclusie theoretische benadering marktfalen
7.3 Praktijkonderzoek marktfalen
7.4 Conclusies praktijkonderzoek marktfalen
7.5 Indicatoren marktfalen
7.6 Conclusie indicatoren van marktfalen
7.7 Marktfalen in relatie tot type financiële producten
7.8 Conclusie marktfalen naar type financiële producten
7.9 Marktfalen in markt zonder intermediairs
7.10 Conclusie marktfalen in markt zonder intermediairs
7.11 Conclusie risico van marktfalen
8 Marktgedrag
8.1 Samenwerking met aanbieders
8.2 Organisatieslack
8.3 Prijsvorming
8.4 Concurrentiebeperkend beleid
8.5 Investeringsgedrag
8.6 Kwaliteitsbevorderend beleid
8.7 Strategisch gedrag
8.8 Conclusie marktgedrag
9 Marktresultaat
9.1 Winstgevendheid
9.2 Klanttevredenheid
9.3 Groei
9.4 Kwaliteit
9.5 Welvaartsverlies
9.6 Conclusie marktresultaat
10 Analyse SGR-paradigma
10.1 Winstgevendheid en marktgroei
10.2 Klanttevredenheid
10.3 Kwaliteit
10.4 Welvaartsverlies
10.5 Conclusie analyse SGR-paradigma
11 Toezicht en zelfregulering
11.1 Doel toezicht
11.2 Werkt het huidige toezicht?
11.3 Publieke belangen
11.4 Conclusie toezicht en zelfregulering
12 Transformatie
12.1 Gesloten versus transparant
12.4 Verkoop versus advies
12.5 Provisie versus fee
12.6 Omvanggerelateerde beloning versus kwaliteitsgerelateerde beloning
12.7 Marktfalen versus effectieve concurrentie
12.8 Vermindering transactiekosten en informatieasymmetrie versus risicomanagement en risicodragerschap
12.9 Conclusie transformatie
13 Conclusie en beleidsaanbevelingen 13.1 Is er sprake van marktfalen in de markt voor financieel advies?
13.2 In hoeverre is het bestaan van intermediairs noodzakelijk bij het beperken van marktfalen?
13.3 Welke rol kunnen intermediairs spelen bij het minimaliseren van marktfalen?
13.4 Leiden intermediairs tot marktfalen of beperken intermediairs het marktfalen?
13.5 Subconclusies
13.6 Beleidsaanbevelingen
Samenvatting
Summary
Bijlage
Literatuurlijst