Dit preadvies over de spankracht van de civiele rechter bestaat uit twee delen. In het eerste deel werpen de preadviseurs De Jong en Giesen de vraag op of de rechter (voldoende) veerkracht of ‘elasticiteit’ heeft en toont. Is die rechter voldoende flexibel om te kunnen laveren tussen de wens burgers te beschermen tegen de gevolgen van het handelen of nalaten van een (inactieve) overheid of een private partij aan de ene kant en de noodzaak om geen beleidsmaker of wetgever te worden aan de andere kant? Hoe kunnen we de (gewenste) mate van elasticiteit van de civiele rechter bepalen (en eventueel meten) en hoe is het nu gesteld met die elasticiteit? De preadviseurs verkennen een aantal elasticiteitsgraadmeters die dienstbaar kunnen zijn aan het beantwoorden van dit soort vragen.
In het tweede deel bespreekt preadviseur Schutgens het steeds populairdere verschijnsel van de schaderegeling. Op grond daarvan wikkelt de overheid de schade af van groepen burgers die zijn getroffen door een specifieke schadegebeurtenis, of biedt zij hun daarvoor op zijn minst een tegemoetkoming. Schaderegelingen hebben gemeen dat zij bewerkstelligen dat schade niet meer uitsluitend via het Burgerlijk Wetboek, maar in ieder geval minstens deels via de normen van de bijzondere schaderegeling wordt afgewikkeld. Het preadvies beoogt deze veelvormige ontwikkeling te systematiseren en stelt de vraag hoe de vele schaderegelingen zich verhouden tot het traditionele ‘werkterrein’ van de burgerlijke rechter.
De spankracht van de civiele rechter in het publieke domein
Een beschouwing van de spankracht van de civiele rechter aan de hand van vijf elasticiteitsgraadmeters - Prof. mr. E.R. de Jong en prof. mr. I. Giesen
1 Het testen van de spankracht van de civiele rechter
1.1 Begripsduiding en vraagstelling
1.2 Aanleiding: het publieke leven van het civiele recht
1.3 Spankracht van de civiele rechter: eerste verkennende gedachten
2 ‘Elasticiteitsgraadmeters’ als indicatoren van de spankracht van de civiele rechter
2.1 Inleiding
2.2 Zes (mogelijke) elasticiteitsgraadmeters
3 Elasticiteitsgraadmeter: procesrechtelijke leerstukken en regels
4 Elasticiteitsgraadmeter: materieelrechtelijke leerstukken en regels
4.1 ‘Haakjes’ om te komen tot rechtsbescherming
4.2 Oneindige elasticiteit?
4.3 Hoe meet en weet men of er voldoende ‘elasticiteit’ is?
4.4 Kruispuntcasus: verzekeringsplicht ex artikel 7:611 BW
4.5 Kruispuntcasus: Groningse aardbevingsschade
4.6 Kruispuntcasus: proportionele (klimaat)aansprakelijkheid
4.7 Wanneer en waarom komt de elasticiteitsgrens in beeld?
5 Elasticiteitsgraadmeter: taakopvatting van de rechter
5.1 Introductie
5.2 Nadruk op de rechtsvormende taak van de Hoge Raad
5.3 Uitingen van taakopvatting: (grenzen aan) rechtsvorming en rechtsbescherming
5.4 Hints (op de inhoud) over mogelijkheden die het civiele recht (niet) biedt
5.5 Reflecties buiten specifieke procedures om
6 Elasticiteitsgraadmeter: achterliggende doelen
6.1 Efficiënte en voortvarende oplossing van conflicten over schade?
6.2 Ervaringen in de context van Groningse massaschade
6.3 Is efficiënte en voortvarende conflictoplossing een doel van het aansprakelijkheidsrecht?
7 Elasticiteitsgraadmeter: maatschappelijke impact van rechtspraak (effectiviteit)
7.1 Introductie
7.2 Zijn klimaatprocedures effectief wat betreft mitigatie?
7.3 Effectiviteit als elasticiteitsgraadmeter?
7.4 Een bredere tendens naar de weging van macro-implicaties
8 Elasticiteitsgraadmeter: vertrouwen in en acceptatie van rechtspraak
8.1 Inleiding
8.2 Vertrouwen in de civiele rechter
8.3 Publieke acceptatie van rechtspraak
8.4 Heeft de civiele rechter invloed op acceptatie?
9 De spankracht van de civiele rechter: what’s next?
9.1 Inleiding
9.2 Scenario’s
9.3 De maatschappij is onvermijdelijk … there’s nowhere to hide….
9.4 Op zoek naar een balans
9.5 En de rechtspraktijk?
Afhandeling van schade via schaderegelingen
Over de verhouding van het groeiend aantal (quasi)publiekrechtelijke schaderegelingen tot het traditionele domein van het (overheids)aansprakelijkheidsrecht – Prof. mr. R.J.B. Schutgens
Inleiding
1 Nadeelcompensatieregelingen
2 Solidariteitsregelingen
2.1 Varianten van solidariteitsregelingen
2.2 Verhouding tot het domein van het burgerlijk recht en de burgerlijke rechter
3 Tegemoetkomingsregelingen voor (meer of minder recent) historisch onrecht
3.1 Enkele varianten van tegemoetkomingsregelingen voor historisch onrecht
3.2 Verhouding tot het domein van het burgerlijk recht en de burgerlijke rechter
4 Aansprakelijkheidsregelingen
4.1 Varianten van aansprakelijkheidsregelingen
4.2 Verhouding tot het domein van het burgerlijk recht en de burgerlijke rechter
Slotbeschouwing: schaderegelingen en de spankracht van de burgerlijke rechter
Verkort aangehaalde literatuur