Deze bundel ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van het NTKR, Tijdschrift voor Recht en Religie, kent twee delen; I: de scheiding van ‘kerk en staat’ en de gevolgen voor het recht van religieuze organisaties, en II: de vrijheid van godsdienst vanuit religieus perspectief. Niet alleen de visie van westerse juristen, maar ook visies vanuit verschillende godsdiensten komen aan bod.
Aan de orde komen in deel I:
– ‘Verbondenheid van Kerk en Staat in het vroegmoderne regalisme’;
– ‘De gevaarlijke verleiding van de staatskerk’;
– ‘Overheidsfinanciering voor geloofsgemeenschappen in de Straatsburgse jurisprudentie’;
– ‘De relatie tussen religie en staat in de islam’;
– ‘Wat God verbonden heeft… Het spanningsveld van de rooms-katholieke echtscheiding in de Nederlandse samenleving anno 2018’;
– ‘“Hun eigen statuut”: kerkelijk primaat of statelijk privaat?’;
– ‘De relatie tussen de vrijheid van godsdienst voor geloofsgemeenschappen op organisatorisch vlak en de vrijheid van vereniging’; en
– ‘Gelijke behandeling en personeelsbeleid binnen kerkelijke organisaties: is artikel 3 Awgb over zijn juridische houdbaarheidsdatum?’
In deel II komen visies op de vrijheid van godsdienst aan de orde vanuit verschillende godsdiensten:
– ‘Vrijheid van godsdienst binnen de kerk?’;
– ‘Waar is de uitgang? Godsdienstvrijheid, het recht op uittreding, geloofsafval en het apostasieverbod in joodse, christelijke en islamitische geloofsgemeenschappen’;
– ‘Een licht voor de naties. Vrijheid van godsdienst voor de vreemdeling, de afvallige en als fundament voor staatsinrichting’;
– ‘“Er is geen dwang in de godsdienst.” (9:129). Het recht op godsdienstvrijheid en burgerlijke vrijheden in de islam’; en
– ‘Godsdienstvrijheid en meervoudige religieuze betrokkenheid: naar een intercultureel perspectief’.
Ook beschikbaar via LI Library en XPOSI-shop.
Inleiding
DEEL I De scheiding van Kerk en Staat en de gevolgen voor religieuze organisaties
1 Verbondenheid van Kerk en Staat in het vroeg- moderne regalisme – Prof. mr. J. Hallebeek
1.1 Inleiding: het regalisme – verbondenheid van Kerk en Staat
1.2 Het ius placiti
1.3 Recursus ad principem
1.4 Sporen van regalisme in de Noordelijke Nederlanden
1.5 Slot
2 De gevaarlijke verleiding van de staatskerk – Prof. dr. J.W. Sap
2.1 Inleiding
2.2 Het uitoefenen van dwang
2.3 Het belang van loyaliteit
2.4 Problemen met de staatskerk
2.5 Conclusie
3 Overheidsfinanciering voor geloofsgemeenschappen in de Straatsburgse jurisprudentie – Dr. A.J. Overbeeke en dr. G. van der Schyff
3.1 Inleiding
3.2 Het EVRM en nationale Kerk en Staat-stelsels
3.3 Religiefinanciering in de EHRM-jurisprudentie
3.4 Besluit: welke speelruimte blijft over, bijvoorbeeld voor Nederlands religiebeleid?
4 De relatie tussen religie en staat in de islam – Prof. mr. dr. F.J.A. van der Velden
4.1 Inleiding
4.2 Koran
4.3 Soenna
4.4 Verhouding Koran en soenna
4.5 Aanvullende bronnen van de shari’a
4.6 Idjtihad en rechtsontwikkeling
4.7 Hiërarchie in geloofszaken
4.8 Taken van de kalief/sultan
4.9 Constitutionalisme
4.10 Religieuze adviezen in staatszaken
4.11 Religie in staatszaken: Marokko als voorbeeld
4.12 Constitutionele staat met een religieus tintje of liever seculier?
4.13 Afsluitend
5 Wat God verbonden heeft… Het spanningsveld van de roomskatholieke echtscheiding in de Nederlandse samenleving anno 2018 – Mr. drs. M.L. Molenaar
5.1 Inleiding
5.2 Echtscheiding in de Rooms-Katholieke Kerk
5.3 De burgerlijke overheid en een religieuze echtscheiding
5.4 Gevolgen voor de Rooms-Katholieke Kerk
5.5 Conclusie
6 ‘Hun eigen statuut’: kerkelijk primaat of statelijk privaat? – Mr. dr. P.T. Pel
6.1 Inleiding
6.2 Opzet
6.3 Kerkgenootschappen: plaats in het BW
6.4 Kerkgenootschappen: rechtspersonen (2:2 lid 1)
6.5 Kerkgenootschappen: hun eigen recht (2:2 lid 2)
6.6 Kerkrecht als identiteitsrecht (2:2 lid 2 hoofdregel)
6.7 Kerkrecht in de context van de rechtsorde (2:2 lid 2 begrenzing)
6.8 Excurs 1: debat met Oldenhuis
6.9 Excurs 2: artikel B15.3 Kerkorde Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt)
6.10 Tot slot
7 De relatie tussen de vrijheid van godsdienst voor geloofsgemeenschappen op organisatorisch vlak en de vrijheid van vereniging – Prof. mr. T.J. van der Ploeg
7.1 Inleiding
7.2 De reikwijdte van de vrijheid van vereniging en de vrijheid van godsdienst in het EVRM
7.3 Vallen alle religieuze organisaties onder de vrijheid van vereniging?
7.4 Het recht om rechtspersoonlijkheid te verkrijgen
7.5 Grenzen aan de beperkingen die aan de vrijheid van vereniging en godsdienst kunnen worden gesteld op organisatorisch vlak
7.5.1 De vrijheid van de (religieuze) organisatie om informeel te zijn en niet geregistreerd
7.5.2 Mag de overheid beperkingen stellen ten aanzien van de interne structuur?
7.5.3 Mag de overheid inbreuk maken op het autonoom functioneren van de (religieuze) organisatie?
7.6 Consequenties van de vrijheid van vereniging en vrijheid van godsdienst met betrekking tot het lidmaatschap van (religieuze) organisaties
7.7 Conclusie
8 Gelijke behandeling en personeelsbeleid binnen kerkelijke organisaties: is artikel 3 Awgb over zijn juridische houdbaarheidstum? – Mr. dr. T. van Kooten
8.1 Inleiding
8.2 Artikel 3 Awgb nader belicht
8.3 Kaderrichtlijn
8.4 2018: Luxemburgse jurisprudentie
8.5 Conclusie
DEEL II Religieuze visies op de vrijheid van godsdienst
9 Vrijheid van godsdienst binnen de kerk? – Prof. dr. L.J. Koffeman
9.1 Inleiding
9.2 Leerconflicten binnen kerkelijk recht
9.3 Civielrechtelijk perspectief
9.4 Straatsburgse jurisprudentie
9.5 Theologische kanttekeningen
10 Waar is de uitgang? Godsdienstvrijheid, het recht op uittreding, geloofsafval en het apostasieverbod in joodse, christelijke en islamitische geloofsgemeenschappen – Dr. C. van den Broeke
10.1 Inleiding
10.2 Terminologie
10.3 Uittreding bij vereniging (en stichting)
10.4 Episcopaal-hiërarchische geloofsgemeenschappen
10.5 Congregationeel-independentistische geloofsgemeenschappen
10.6 Presbyteriaal-synodale geloofsgemeenschappen
10.7 Niet-christelijke geloofsgemeenschappen
10.8 Nieuwe Religieuze Bewegingen
10.9 Afronding
11 Een licht voor de naties. Vrijheid van godsdienst voor de vreemdeling, de afvallige en als fundament voor staatsinrichting – Rabbijn S. Katzman en drs. R.P. Baruch
11.1 Jodendom: volk, religie, gemeenschap of één grote familie?
11.2 Gemeenschap, rechten, plichten
11.3 De afvallige en de rebel
11.4 Orde, uitstoting en insluiting
11.5 Vrijheid van religie voor de vreemdeling
11.6 ‘Vrijheid’ binnen het Jodendom
11.7 Noachidische wetten als basis van de moderne westerse maatschappij
11.8 Hedendaagse relevantie
11.9 Vrijheid en menselijke essentie
11.10 Walzer
11.11 De maatschappelijke rol van godsdienst bij de founding fathers
11.12 Conclusie
12 ‘Er is geen dwang in de godsdienst.’ (9:129) Het recht op godsdienstvrijheid en burgerlijke vrijheden in de islam – Dr. M. Aulad Abdellah
12.1 Inleiding
12.2 Vrijheid van godsdienst en geweten
12.3 Burgerlijke vrijheden
12.4 Conclusie
13 Godsdienstvrijheid en meervoudige religieuze betrokkenheid: naar een intercultureel perspectief – Prof. dr. A. van der Braak
13.1 Historische introductie
13.2 Supracultureel, supercultureel en intercultureel
13.3 Godsdienstvrijheid
13.4 Meervoudige religieuze betrokkenheid
13.5 Juridische toepassing van de godsdienstvrijheid
13.6 Het interculturele model van Charles Taylor
13.7 Discussie
13.8 Literatuur