‘Contractdwang en contractvrijheid’ is het overkoepelende thema van de preadviezen die thans voor u liggen. Beide preadviezen richten de schijnwerpers op sectoren in onze samenleving waarin de contractvrijheid vrij fors aan banden is gelegd: de zorg, het onderwijs en de financiële sector.
Het eerste preadvies van de hand van mr. I.S.J. Houben is getiteld ‘Contractdwang’ en gaat over de inbreuk op het meest wezenlijke aspect van contractvrijheid: de vrijheid om te beslissen óf een overeenkomst wordt aangegaan. Hoe wordt een dergelijke vergaande inbreuk op de contractvrijheid gerechtvaardigd?
Het tweede preadvies van de hand van prof. mr. D. Busch is getiteld ‘Contractdwang en contractvrijheid in de financiële sector’. Dit preadvies laat zien dat de contractvrijheid van banken en andere financiële instellingen in diverse opzichten, langs verschillende wegen en in toenemende mate aan banden wordt gelegd. De ene keer is het de wetgever die hierin het voortouw neemt, de andere keer is het juist weer de rechter die als aanjager fungeert.
Voorwoord
Deel I Contractdwang – Mr. I.S.J. Houben
1 Inleiding / 21
1.1 Omschrijving contractdwang
1.2 Wederzijdse contractdwang
1.3 Feitelijke contractdwang
1.4 Directe en indirecte contractdwang
1.5 Kanttekeningen bij indirecte contractdwang
1.6 Centrale vraag: rechtvaardiging van indirecte contractdwang?
1.7 Opbouw van dit preadvies
2 Contractvrijheid
2.1 Positieve en negatieve contractvrijheid
2.2 Beperking contractvrijheid ter bescherming zwakke partij en algemeen belang
2.3 Doorwerking fundamentele rechten
2.4 Invloed sectorspecifieke regelgeving
3 Gevallen van directe contractdwang
3.1 Inleiding
3.2 Directe contractdwang in de zorgsector
3.3 Directe contractdwang in het onderwijs: de leerplicht
3.4 Directe contractdwang in de financiële sector: de basisbetaalrekening
4 Gevallen van indirecte contractdwang
4.1 Inleiding
4.2 Indirecte contractdwang als reactie op schending recht op gelijke behandeling
4.3 Indirecte contractdwang als reactie op schending mededingingsrechtelijk verbod op misbruik van machtspositie
4.4 Indirecte contractdwang in de zorgsector
4.5 Indirecte contractdwang in het onderwijs: acceptatieplicht onderwijsinstelling
4.6 Indirecte contractdwang in de financiële sector
5 Rechtvaardiging contractdwang
5.1 Noodzakelijke goederen of diensten
5.2 De aanbieder als behartiger van publiek belang met sleutels tot de poort
5.3 Marktordening en mededinging
5.4 Waarborgen fundamentele rechten
5.5 Per saldo: mix van bescherming zwakke partij en algemeen belang
6 Evaluatie en beslismodel indirecte contractdwang
6.1 Inleiding
6.2 Weigeringsplicht
6.3 Indirecte contractdwang alleen in een uitzonderlijk geval?
6.4 Relatie tussen beëindiging en aangaan overeenkomst
6.5 Beslismodel indirecte contractdwang in een civielrechtelijke casus
Literatuurlijst
Deel II Contractdwang en contractvrijheid in de financiële sector – Prof. mr. D. Busch
1 Inleiding
1.1 Vrijheid & contractvrijheid
1.2 Contractvrijheid & financiële instellingen
1.3 Terminologie & reikwijdte van dit preadvies
1.4 Evaluatiecriteria: legitimiteit, proportionaliteit & consistentie
1.5 Gevolgen van het niet respecteren van inperkingen van de contractvrijheid
1.6 Opbouw van dit preadvies
2 Weigeringsplichten & de zwakkere partij
2.1 Inleiding
2.2 Overkreditering
2.3 Marginverplichting
2.4 Cliënten- en orderremisiers
2.5 Ken-uw-cliënt-regels & weigeringsplichten
2.6 Productinterventie
2.7 Productgoedkeuringsregels
2.8 Meestal wordt de zwakkere partij op een minder vergaande wijze beschermd
2.9 Legitimiteit, proportionaliteit & consistentie
3 Weigeringsplichten, integriteitsrisico’s, mensenrechten & milieu
3.1 Inleiding
3.2 Weigeringsplichten & anti-witwasregels
3.3 Weigeringsplichten & sanctiewetgeving
3.4 Weigeringsplichten & trustkantoren
3.5 Weigeringsplicht & FATCA
3.6 Weigeringsplicht, mensenrechten & milieu
3.7 Legitimiteit, proportionaliteit & consistentie
4 Contractdwang & de zwakkere partij
4.1 Inleiding
4.2 Recht op een basisbetaalrekening – consumenten
4.3 Recht op een basisbetaalrekening – niet-consumenten
4.4 Naar een wettelijke regeling voor een basisbetaalrekening voor niet-consumenten?
4.5 De Belgische benadering
4.6 Legitimiteit, proportionaliteit & consistentie
5 Contractdwang & financiële stabiliteit
5.1 Inleiding
5.2 Contractdwang & Central Counterparties (CCP’s)
5.3 Contractdwang & kritieke aanbieders van ICT-diensten aan financiële entiteiten
5.4 Legitimiteit, proportionaliteit & consistentie
6 Beperking van de contractvrijheid & de inhoud van het contract
6.1 Inleiding
6.2 Gedetailleerde wettelijke regels
6.3 Open normen
6.4 Legitimiteit, proportionaliteit & consistentie
7 Beëindiging van de overeenkomst, integriteitsrisico’s, mensenrechten & milieu
7.1 Inleiding
7.2 Beëindigingsplicht & anti-witwasregels
7.3 Beëindigingsplicht & trustkantoren
7.4 Beëindigingsplicht & mensrechten en milieu
7.5 Bevoegdheid van de bank om een basisbetaalrekening te beëindigen
7.6 Contractuele opzeggingsbevoegdheid & bancaire relaties
7.7 FATCA & beëindiging van bankrelaties
7.8 Legitimiteit, proportionaliteit & consistentie
8 Slotbeschouwing
Literatuurlijst